141216_Ο12_ΑΘΘ_Υ_Κολοκυθά Παρασκευή

ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑΣ-Η ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΣΤΕΓΑΣΕΙΣ 

Η  ελαφρότητα

Η έννοια της ελαφρότητας ως απόδοση της απουσίας βάρους και ως αντίθετο της  έννοιας της βαρύτητας, ως μεταφορά και ως κυριολεξία, αποδίδεται σε μορφές και σχήματα, σε δομές, σε ιδέες.  Ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο εκφέρεται , αποκτά  άλλοτε θετικό πρόσημο ως κάτι αιθέριο, οικονομικό, κατανοητό και άλλοτε αρνητικό υπονοώντας το ευτελές, το αφελές, το επιφανειακό, το εφήμερο, το πρόχειρο.

Από την εποχή του Πλάτωνα, η έννοια της ελαφρότητας έρχεται στο φως καθώς ο ίδιος εισηγείται την αντίθεση ανάμεσα στο βάρος του σώματος και την ελαφρότητα του πνεύματος. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Nietzsche, στο Βιβλίο του «Thus spoke Zaratustra» στο οποίο υμνεί  την ελαφρότητα, προτείνοντας την εξόντωση του πνεύματος της βαρύτητας.    

 O Milan Kundera, στο βιβλίο του «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» σημειώνει : «Η ολική απουσία του βάρους του φορτίου κάνει το ανθρώπινο ον να γίνεται πιο ελαφρύς και απ’ τον άνεμο , να πετάει, ν’ απομακρύνεται απ τη γη , απ’ το γήινο είναι , να μην είναι  παρά μόνο κατά το ήμισυ αληθινό και οι κινήσεις του να είναι ελεύθερες όσο και χωρίς σημασία  ενώ  παράλληλα το πιο βαρύ φορτίο μας συνθλίβει, μας κάνει να λυγίζουμε κάτω απ’ αυτό, μας πιέζει στο έδαφος. ». « Η βαρύτητα, η ανάγκη και η αξία είναι τρεις έννοιες στενά και βαθιά  ενωμένες: δεν είναι βαρύ παρά αυτό που είναι αναγκαίο , δεν έχει αξία παρά μόνον  ό,τι βαραίνει. »

Ακόμα, ο Καλβίνο στο βιβλίο του  «Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία»  επέλεξε ως θέμα για το πρώτο κεφάλαιο, την Ελαφρότητα, και επιχειρηματολογεί  υπέρ της ελαφρότητας, ορίζοντάς την ως μια αξία και όχι ως κάποιου είδους ελάττωμα. Διακρἰνει την ελαφρότητα του πουλιού που το διευκολύνει να πετά και γνωρίζει που θέλει να πάει αλλά και την ελαφρότητα  ενός πούπουλου που πετά ακανόνιστα.

Στις μέρες μας, οι τεχνολογικές εξελίξεις έθεσαν την ελαφρότητα στον πυρήνα της έρευνας της φυσικής κα της επιστήμης των υλικών που βρίσκει εφαρμογή σε πολλούς τομείς. Υπήρξε πάντοτε μια σταθερή επιδίωξη της βιομηχανικής παραγωγής για ένα μεγάλο φάσμα προϊόντων. Στις σύγχρονες κοινωνίες, ένα προϊόν θεωρείται μεγαλύτερης εμπορευσιμότητας όσο μικρότερο βάρος έχει. Έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, υπολογιστές, αντικείμενα της καθημερινότητας και προϊόντα βιομηχανικού σχεδιασμού προωθούν το χαμηλό τους βάρος και το προτάσσουν ως βασικό πλεονέκτημα.  Ωστόσο, δεν είναι σωστό να παραβλέπουμε και ένα μεγάλο εύρος υλικών και κατασκευών που είναι ελαφρά αλλά και εξίσου ανθεκτικά.

Ελαφρότητα και αρχιτεκτονική

Η ελαφρότητα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην αρχιτεκτονική. Με την έννοια που χρησιμοποιείται στο  παραπάνω τομέα ,είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν συνεπάγεται αυτόματα και λιγότερο υλικό. Από τις πρώτες μορφές αρχιτεκτονικής του αβαρούς, μέχρι τις σύγχρονες κατασκευές, η ιστορία της αρχιτεκτονικής  θα μπορούσε να οριστεί ως η περιπέτεια  αυτής για να διαχειριστεί το βάρος με στόχο την ελαφρότητα ως μια έκφραση της ανθρώπινης ιδιοφυίας και στοχασμού.

Το κτίριο, ως μια τελειοποιημένη δημιουργία, πρέπει να είναι ικανό να αντισταθεί στη βαρύτητα, και να  σταθεί ακέραιο στο έδαφος. Ωστόσο, πέραν των δικών του φορτίων, θα πρέπει να είναι ικανό να φέρει και φορτία εξωτερικά όπως σε περιπτώσεις σεισμού. Η αρχιτεκτονική μορφή, καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό  από την σχέση βάρους και μέγιστης δυνατής ελαφρότητας πράγμα που ίσχυε από πολύ παλαιότερα, (ογκώδεις τοιχοποιίες) μέχρι σήμερα( πλαίσια από μέταλλο, υποστυλώματα από μπετόν).

Στην ουσία, ο χειρισμός του φορτίου του κτιρίου  συνεπάγεται κατανόηση των υλικών κα κυρίως κατανόηση των ιδιοτήτων των υλικών, γεγονός  που οδηγεί στην αναζήτηση νέων μορφών και νέων τεχνολογιών παραγωγής.

Ελαφρότητα και υλικότητα

Η ελαφρότητα στην αρχιτεκτονική έχει συνδεθεί με την διαφάνεια, την από-υλοποίηση, την εύκολη μεταφορά προκειμένου να δημιουργηθούν ανάλαφρες επιστεγάσεις.

Η διαφάνεια εξ ορισμού επιτρέπει ένα είδος ελευθερίας  και αίσθημα ελαφρότητας που ο άνθρωπος επιζητεί .  Είναι στενά συνδεδεμένη και με το φως, και τον τρόπο που τα κτίρια διαχειρίζονται το φως.  Διαφανή και ημιδιαφανή υλικά παίζουν με το φως με έναν ενδιαφέροντα τρόπο.

Ως προ τη μορφή, καμπύλες επιφάνειες ασχολούνται με φως σε ένα ελκυστικό τρόπο και μία καμπύλη μορφή γενικά θα εμφανίζεται ελαφρύτερη από ένα αντίστοιχο τετράγωνο ή ορθογώνιο σχήμα του ίδιου όγκου.

-Το Crystal Palace του Joseph Paxton στη διεθνή έκθεση του Λονδίνου, είναι μία από τις πρώτες γιγάντιες ελαφρές επιστεγάσεις από μέταλλο και γυαλί και το κατεξοχήν παράδειγμα που συνδέει την ελαφρότητα με τη διαφάνεια.

-Η ελαφρότητα και η διαφάνεια συναντώνται σε προτάσεις όπως του Fuller, να καλύψει το Manhattan το 1960 με ένα γυάλινο θόλο και του Mies van der Rohe  για τον γυάλινο ουρανοξύστη όπου το παιχνίδισμα του φωτός με το γυαλί αναιρεί την βαρύτητα του υλικού.

νέα υλικά      --------------Ελαφρό σκυρόδεμα – λεπτότατες διατομές

                                            γυαλί ως δομικό στοιχείο

 κατασκευές--------------- χωροδικτυώματα  Fuller

Παραδείγματα ελαφρών επιστεγάσεων

Crystal Palace,Paxton

Metropol Parasol, J.Mayer H. Architects Σεβίλη

Pompidou, Metz  της Γαλλίας

Πολυκέντρο στο Manheim, Otto